-y%C3%B6rsan-2.jpg)
Sığırlarda ayak sağlığı
Veteriner Hekim Hasan ODABAŞI, sığırlarda yaşanan ayak sorunlarını anlattı.
Tırnağın yapısı:
• Ayak ; deri ,yumuşak doku ve boynuzsu tabaka olmak üzere 3 kısımdan oluşmaktadır.
• Tırnağın içindeki canlı dokunun (Corium ungulae) dış kısmındaki hücrelerin farklılaşmasıyla boynuzsu tırnak (Capsula ungulea ) şekillenir.
• Boynuzsu tırnağın kimyasal element yapısı :
• * Karbon
• * Hidrokarbon
• * Oksijen
• * Kükürt
• * Azot
Sağlıklı bir tırnak , aylık ön duvarından 5-13 mm , tabandan ise 3-5 mm kadar uzar
Tırnağın boynuzsu kısmındaki nem oranı % 15-20 , canlı dokudaki nem oranı ise % 15-30 oranındadır.
Boynuzsu tırnaktaki nem oranı % 15 ‘in altına düştüğünde kuru tırnak ,% 30 ‘ un üstüne çıktığında ise yumuşak tırnak diye adlandırılır.
BU ORANLARIN ÖNEMİ NEDİR VE NASIL DEĞİŞİR ?
Nem oranı % 15 ‘ in altına düştüğün de ; boynuzsu tırnak iç bölgesindeki canlı tırnak dokusunu sıkıştırır ve bunun sonucunda tırnağın dış bölgesinde çatlamalar gözlenir.
Nem oranı % 30 ‘ un üstüne çıktığında ise tırnak tabanında aşırı yumuşamalar ve biçimsiz tırnak uzamaları şekillenir.
Nem yapısının değişme nedenleri ise sürekli damda bulunma dam temizliği ve asidik rasyonlardır. (Histaminin ayak damar yapısında birikmesi)
Nem oranı % 15 ‘ in altına düştüğün de boynuzsu tırnak iç bölgesindeki canlı tırnak dokusunu sıkıştırır ve bunun sonucunda tırnağın dış bölgesinde çatlamalar gözlenir.
Nem oranı % 30 ‘ un üstüne çıktığında ise tırnak tabanında aşırı yumuşamalar ve biçimsiz tırnak uzamaları şekillenir.
Nem yapısının değişme nedenleri : sürekli damda bulunma , dam temizliği ve asidik rasyonlardır (Histaminin ayak damar yapısında birikmesi .
TIRNAĞIN NEM YAPISINI KORUMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR
Dam zemininde kuru ve temiz bir ortam hazırlanması.
Kış mevsiminde dam zeminindeki gübrenin donmasını engellenmesi (Buz tırnağın yapısındaki azotun çözülmesine neden olarak tırnağın hızlıca yumuşamasına neden olur)
Dam çatı yapısında yağmur sularının tahliyesi (Bahçe kapılarının önünde biriken suların tehlikesi)
Laktasyonun ilk döneminde (freş dönemde) subklinik asidozla mücadele (histamin sentezi).
Riskli dönemlerde Bakır sülfatlı ayak banyoları.
AYAK HASTALIKLARININ SINIFLANDIRILMASI
1 ) BESLENME KAYNAKLI
2) ALT YAPI KAYNAKLI
2) ALT YAPI KAYNAKLI
*LAMİNİTİS * YABANCI CİSİM BATMASI
* ÇİFT TABAN OLUŞUMU * YUMUŞAK TABAN
* BEYAZ ÇİZGİ HASTALIĞI * TIRNAK ÇATLAMASI
* TABAN ÜLSERLERİ * YARALANMALAR
3) ENFEKSİYÖZ HASTALIKLAR
4) GENETİK FAKTÖRLER
4) GENETİK FAKTÖRLER
* İNTERDİGİTAL NECROBASİLLOZİS
5 ) HATALI TIRNAK KESİMİ
5 ) HATALI TIRNAK KESİMİ
* İNTERDİGİTAL DERMATİTİS
*DİGİTAL DERMATİT* ÖKÇE CORNUSU EROZYONU *LİMAX
LAMİNİTİS:
Asidoz laminitis oluşumunda önemli yer tutar. Hızlı fermente olabilen yemler ile selüloz ihtiva eden yemlerin orantısız verilmesinden ötürü rumen asiditesinin artması sonucu; rumen deki faydalı bakterilerin yerini zararlı bakteriler ve bu bakterilerin toksinlerinin oluşmasına neden olur . (Fusobacterium Necrophorum ve Histamin toksini)
Endotoksinler ayakta bulunan kan damarlarının çapında daralma gerçekleştirerek ; kanın sıvı kısmının damarlardan sızarak doku arasına geçmesine sebep olur. Doku aralarında biriken bu sıvı sonucunda bölgesel olarak ödem (şişkinlik) şekillenir.
Tüm bu olaylarının sonucunda kalitesiz tırnak gelişimi ve yumuşak taban oluşması şekillenir.
SEMPTOMLAR VE TARİHSEL SIRALANIŞI:
0.gün subklinik veya akut asidozis tablosunun oluşumu.
15.gün Histaminin ayak damar yapısına etkisinin başlaması
40-50 günler arası tabanda noktasal hemorojik görünüm (kan oturmaları) ve tırnağın sarımtırak renk alması.
50-60 .gün arası çift taban oluşumuyla beraber kan oturan bölgelerde taban ülseri oluşumu
Aynı dönemde beyaz çizgi hastalığı ve tırnak tabanındaki horizantal (yatay) olukların varlığıyla pedal kemiğin (3. falanksın) distale (merkez bağlantı yerinden uzaklaşması) doğru yer değiştirmesi.
KORUYUCU HEKİMLİK VE SAĞALTIM YÖNTEMLERİ
Hayvanların fizyolojik dönemlerine uygun bir beslenme proğramının yapılması (Laktasyonun ilk 80 günü).
Bozuk tırnak yapılarının tespiti için yılda 2 kez tırnak bakımı.
Hayvanların bulunduğu zeminin yumuşak olmasını sağlayınız.
Sürülerde hiyerarşi oluşumunu önleyici gruplamalar yapınız .
Besin depolanma koşullarına özen gösterilmesi .
Tehlikeli dönemlerde taban sertleştirici (bakır sülfatlı) ayak banyoları.
Tabanda kırmızılık tespit edildiği anda diğer sağlam tırnağa TAKOZ uygulamasının yapılması.
Ayak bölgesinde şişlik varsa bölgesel antihistamin c ve non-steroid antiinflamatuar uygulanmalı.
TABAN ÜLSERİ VE BEYAZ ÇİZGİ TEDAVİSİ :
Ülserli bölge iyice kazılmalı . (ülserin kök noktasına kadar kazınılmalı)
Kazıma işlemi sırasındaki koyu renkli ve tuaf kokulu kan akışından korkulmamalı.
İyice kazındıktan sonra ; sargı bezine ; Bakır sülfat , ardıç katranı ,oksitetrasiklin toz (sekonder enf.karşı) bakır çinko içerikli jel ile karıştırılıp temizlenen ülserli bölgeye sert bir şekilde bandaj yapılıp 3 gün arayla bandaj yenilenmelidir.
Diğer sağlam tırnağa ise takoz uygulanarak bandaşlı tırnağın yere basması engellenir.
Ayak bölgesinde şişlik varsa bölgesel antihistamin c ve non-steroid antiinflamatuar uygulanmalı .
Açık yara durumlarında ayak banyosu yapılmamalı.
İNTERDİGİTAL NEKROBASİLLOZ (FOOT ROT ,AYAK ÇÜRÜĞÜ ,PANARİSYUM)
Etken : Fusobacterium Necrophorum, Bacteriodes Nodosus ve Leukocidin ile Hemolysin toksinleri .
Teşhis : Tırnak arasında pis koku ve nekrotik saha ; yürüyüşte ayağını sık sık kaldırarak tırnak ucunda basışla yürüme.
Tedavi :
Hafif formlarda : Sağımhanede bölgesel olarak dezenfektanlarla temizlik ve ayak banyoları .
Şiddetli form : Bölge kazılır , dezenfektanlarla yıkanır ; tırnak arası bandajı için ; ardıç katranı, kuru dönem meme içi tüpü , oksitetrasiklin toz ve bakır sülfat karıştırılarak bandaj yapılır.
Bölgesel olarak şişlik varsa fluniksin meglumine ve spiramisin beraber 3 gün boyunca yapılır.
Koruyucu
Ayak derisini yaralıyacak etkenlerin yok edilmesi(kışın buz ,saç kesmeleri , yaralayıcı cisimler) .
Uygun ayak banyoları (Formalin,çamaşır suyu).
DERMATİTİS
Etken : Fusobacterium necropharum ‘ ek olarak Spiroketlerde enfeksiyona katılır.
Semptomlar : Ökçelerin üst bölgesinde tırnakların birleşme bölgesinde enfeksiyon şekillenir.
Tırnağı sallayarak yürüme hareketi vardır.
Tedavi :
Hafif formlarda : Bölgedeki tüyler yakılır. Bölgesel dezenfektan uygulamaları.
Şiddetli form: Bandaj uygulaması çok tavsiye edilmez fakat yara çok açıksa Penisilin toz Oksitetrasiklin toz , Mastitis meme tüpü karıştırılarak 3 günde bir tekrarlanma şartıyla bandaj yapılabilir.
Ayak banyosu : Gluteraldehyde , hipoklarit içeren sıvılar (çamaşır suyu) ,Vanodin (1/240)
ENFEKSİYON AYAK HASTALIKLARINDA KORUYUCU HEKİMLİK
Enfeksiyon etkenlerinin aktive olmasını engelleyecek şekilde hijyen tedbirlerinin alınması
Hayvanları ıslak ve dışkı ile bulaşık zeminlerde tutmayınız.
Ayak enfeksiyonu yaşayan hayvanları ayrı bir padokta gruplayarak enfeksiyonun yayılmasının önüne geçin.
Topal grubu sağımhaneye son grup olarak getirin ve geçtiği yerleri dezenfekte edin.
Kauçuk ve plastik türevi yatakların zemine montelenmesine dikkat edin.(yatak altına dışkı ve idrar kaçışı olmamalı)
Topal grubun rasyonuna ek olarak vitamin ve mineral takviyesi yapın (bakır,kobalt,çinko,) .
AYAK BANYO TİPLERİ VE ÖLÇÜLERİ
Ayak banyoları yürürken içinden geçilen ayak banyoları ve içinde durulan ayak banyoları olmak üzere ikiye ayrılır.
SABİT AYAK BANYOLARI
Yürüyerek içinden geçilen ayak banyoları da sabit ve taşınabilir diye ayrılmaktadır.
Sabit ayak banyoları sağımhane çıkışına çıkmak uygun olur.
Havuzun tabanında tahliye için hafif meyilli olmalı ve tahliye deliği bulunmalıdır.
Havuz tabanının oluklu olması ayaktaki kirin mekanik olarak temizlenmesini sağlar.
İçinde durulan ayak banyoları ise hayvanların ahırdan mera dönemine çıkışta mera dönemi sonunda ahıra alınmadan önce veya yeni dezenfekte edilmiş ahıra gireceklerinde kullanılır.
Bu tür ayak banyolarında 30 – 60 dk bekleme süresiyle interdigital deri ve yumuşak ökçelerin dezenfeksiyonu ve tedavisi için kullanıla bilir.
AYAK BANYOLARINDAKİ PÜF NOKTALAR
1)Ayak banyosunun ölçüleri , kullanılan materyal nasıl olmalıdır ?
Genişlik :Tercihen bir inekten başka bir ineğin geçişine izin verecek kadar geniş olmalıdır.
Uzunluk : İneklerin 3-4 adım atmasını sağlayacak uzunlukta yaklaşık 2,5 metre uzunluğunda olmalıdır.
Derinlik :İlaçlı su ökçeler bölgesini kaplamalı hatta bukkalık derisini etkilemeyecekşekilde derin olmalıdır .Minimum 80 mm maksimum 150 mm olmalıdır.
Havuzlar keskin kenarlı olmamalı
Metaryal olarak metal kullanılmamalı (bakır sülfatla reaksiyona girmesi)
Ölçü konusunda unutulmaması gereken konu hayvan havuz bölgesinde düştüğünde hayvanın sıkışmasını engel olacak ölçülerde olmalıdır.
Havuz koridorundan geçerken hayvanları stres altında olmamalıdır
2 ) Ayak banyosunda kullanılacak solüsyonun miktarının hesaplanması :
3 ) Ayak banyosundaki solüsyonun çalışma şartları :
Ayak banyosunun sıcaklığı çok düşük olduğunda antiseptik solüsyonlar istenilen performansta çalışmaz .
7.2 santigrat derecenin altında formalin etkili değildir.Optimum çalışma sıcaklığı 15 derecedir.
Formalin kullanılacak havuzlarda buharlaşmanın vereceği sıkıntıdan dolayı havalandırması önemsenmeli , yağmur suyuyla konsantresi bozulmaması için üstünede sundurma yapılmalıdır.
4) Ayak bonyoları kaç hayvana kadar etkilidir ?
Pratikte tedavi edici ayak banyosundan önce hayvanların önce su bulunan bir ayak banyosundan geçmesi ayakların temizlenmesi için uygun olur. Ayaklar banyo öncesinde temizlenir ise daha efektif bir uygulama olur.
Normal şartlarda 200 litre banyo solüsyonunun 200 hayvana karşılık geldiği düşünülür .Fakat dışkı ve idrar solüsyonun konsantresini bozacağından ya bu sayı 120 civarında tutulmalı yada sadece su ile dolu ayak banyosundan geçtip 2 ila 3 metre yürüdükten sonra solüsyonlu ayak banyosuna girmesi başarılı sonuç verir .Aksi taktirde banyoya son giren hayvan ayak banyosundan yararlanamaz.
5) Ayak banyoları haftada kaç kez yapılmalıdır ?
Skor 1 :Bacaklar ve ayaklar temiz ; alt ekstremite kısımları dışkı ile bulaşık değil veya çok az dışkılı.
Skor 2 : Bacaklar ve ayaklar hafifçe kirli ; Alt ekstremiteler dışkı sıçramış görünümünde.
Skor 3 :Bacak ve ayaklar orta derecede kirli ; Ayaklar üzerinde bacaklara kadar ilerleyen dışkı plakları.
Skor 4 :Bacaklar ve ayaklar çok kirli ; Ayak ve bacaklarda yoğun dışkı birikimi.
6) Ayak banyolarında hangi solüsyonlar kullanılabilir ?
Bakır Sülfat : Bakır Sülfat ayak banyolarına % 5-10 arasında katılmalıdır.
Sıcak suda çözülmesi daha kolaydır. Taban yumuşamalarında kullanılır.
Çinko sülfat : %10 -20 lik konsantreleri kullanılabilir.
İyot içeren antiseptikler : Vanodin (1/240 oranında )
%1 lik sodyum hipoklorit içeren sıvı klor (çamaşır suyu) : Digital dermatitislerde günde 2 sefer 20 gün boyunca yapılan uygulamalarda başarılı sonuçlar verir.
Antibiyotikler : Ayak banyolarında uzun süreli kullanımı mikrobiyal direncin oluşmasını sağlıyabilir.
Antibiyotikli ayak banyoları 2 gün süreyle 3-5 gün arayla uygulanır kullanılan antibiyotiklerde : Oksitetrasiklin (2-4 gr /lt 2-3 tekrarlı),Tetrasiklinler (6 gr / lt )
(Bu sulandırma oranları hastalığın derecesine göre değiştirilebilir)
Veteriner Hekim Hasan ODABAŞI
Veteriner Hekim Hasan ODABAŞI
ETİKETLER:
KAYNAK: Hayvancılık Akademisi
hocam inek ayahını ya bir yere vurdu yada sıkıştırdı arka sol ayahı tırnak üstü bilek şişik veteriner geldi bir ihne vurdu 25cc lik 3 gündaha vurduk bugün 6. gün ama hala üstüne basamıyor ve şiş ne önerirsiniz
Hocam ineğimiz doğum yaptı doğumdan 20 gün sonra ayakları hastalanďı ilk arka ayağı şişti veteriner çağırdık cigerleri enfesksiyon kapmış dedi ve 15 iğne yapıldı fakat düzelme olmadi ve şimdi diğer ayaklarındada şişme var ayağa zor kalkıyor zor adım atıyor bilgi verirseniz sevinirim
hocam danamıza ıkı gün önce kalçadan aşı yaptık aşı sonrası ayakta uyuşma oldu iki gündür ayağa kalkamıuor kalksada sag arka ayagı tutmuyor ne onerırsınız
Hocam ayak hastalığın da hangi ilaç önerirsiniz
Hocam besi danası ahırda arka ayak bileğinde şişlik oluştu hayvan yemeden kesildi nedeni ve tadevisi nasıl yapılmalı
Hocam Ayak tırnak hastalıklarında en iyi antibiyotik ilacın exanel diye bir ilacın olduğunu söylüyorlar bu nekadar doğrudur iyi aksamlar
Hocam hayırlı günler benim ineğim üçbuçuk ay önce doğum yaptı enfeksiyon hastalığı oluuştu değişik veterinerler ,değişik ilaç tedavileri ineğin solumaları geçti fakat ayaklarında şişme kızarıklık ve yürüyemiyor beslenmesi iyi ama kilo kaybı var bana önereceğiniz ilaç nelerdir ne yapmam gerekiyor
Hocam ineklerimin arka ayaklarında iltihaplanmalar oluyor iltihap dağıtıcı iğne yaptık bir sonuç alamadık bunu nasıl tedavi edebiliriz
Hocam ineğimizin ön ayaklarının taban aralarında iltihaplanma ve tırnak çürümesi var.Nasil tedavi uygulayabiliriz? Cobant ve göz taşı banyosu yaptırdık ayaklarına geçmedi. Ne yapabiliriz?
Salam hocam inegimin on ayagi diz wiwkinligi var hec bir yere toxunmamisdir.
S.a hocam benim bi dananın arka ayakları uyusuyo bunu nasıl tedavi edebilirim yada hangi ilaçları kullanabilirim geçmesi için hayvanın canlı ağırlığı 500 kilo
Hasan bey bu faydalı bilgileri bizlerle paylaştığınız yürekten teşekkür ederim basarilarinizin devamını dilerim..
Ayak problemleri yaşıyoruz detaylı bilgi almak istiyorum iletişim bilgileri
Mrb hocam 1yasini 2ay gecmis dişi hayvanim var bu hayvana ögunde 2.200 besi yemi veriyorum birde 750 gr razman verihorum hayvanimin ayaklarinin arkasi kizardi bu bir hastalikmi önlem almalimiyim
Inegimizin ayagi zincirine dolandigi icin zorlanmistir ayakta sisme ve kizariklik vardir ne yapilmali
İneğin tırnğının altından apse atıyor ve bu apse bilekte şişkinliğe yol açmıştır tedavisi nedir ?
Hocam inegimiz arka sag ayaginin uzerine basamiyor tirnaginin cevresinde deride kızariklar var
hocam merhaba hayvanın ayagında sızı (ağrı) var bunun için ne tür tedavi uygulayabiliriz
hocam merhaba hayvanın arka ayaklarında ağrı (sızı) var bunun için ne tür tedevi uygulayabiliriz
hocam öncelikle bilgilendirmeniz için teşekkür ediyorum. ben veterıner saglık teknıkerıyım konya cıvarında tırnak kesımı ıle alakalı calısıyorum. 17.09.2017 tarihinde prof. celal izgi hocamızdan 1 gunluk eğitim aldım. tedavı konusunda yapılacak sargı işlemlerinde katran ve goz tasının sargıda kullanılmasının cok yanlıs oldugunu soyledı. ne yapmamız gerektığini sordum ancak soylemedı. bu gune kadar yaptıgım tedavılerde bandaj ıcın ardıc katranı ve goz tasını sureklı kullanıyorum ve sonucta alıyorum. bandaj esnasında bu ıkısını kullanmadan yapabılecegız baska bır karısım onerebılırmısınız