ABD Tarım Bakanlığı’na göre Türkiye’nin yağlı tohum ithalatı artacak

Türkiye tarımı ile ilgili kapsamlı raporlar hazırlayarak yayınlayan Amerika Tarım Bakanlığı(USDA) bu kez ülkemizin yağlı tohumlardaki durumunu mercek altına aldı.Amerika Tarım Bakanlığı’nın resmi raporu olarak 7 Mart 2024’te yayınlanan “Türkiye Yağlı Tohumlar ve Ürünleri” başlıklı raporu Amerika Birleşik Devletleri Ankara Büyükelçiliği’nde görevli Tarım Uzmanı Kubilay Karabina hazırladı. Büyükelçilik Tarım Müsteşarı Michael Francom tarafından onaylanan raporuna göre, Türkiye’nin 2024-2025 sezonunda yağlı tohum, ham yağ ve yem hammaddeleri ithalatı artacak.Türkiye’nin 2024/2025 sezonunda bazı bölgelerde kuraklığın hakim olduğu bir önceki yıla kıyasla daha fazla ayçiçeği tohumu, pamuk tohumu ve soya fasulyesi üretmesinin beklendiği belirtilen raporda ürün bazında tek tek değerlendirmelere yer verildi. Hükümetin, yerel piyasa koşullarını istikrara kavuşturmak ve enflasyon baskılarını azaltmak amacıyla Ocak-Nisan 2024 döneminde ayçiçeği tohumu ve ayçiçeği yağı için daha düşük vergili ithalat kotası uyguladığına dikkat çekilen raporda: “ Ayçiçeği yağı ithalatındaki artışın önümüzdeki dönemde de devam etmesi bekleniyor.” denildi.

Yağlı tohum üretimi 3,1 milyon ton olacak

Amerika Tarım Bakanlığı Raporu’nda Türkiye’nin 2024-2025 sezonunda toplam yağlı tohum üretiminin (ayçiçeği tohumu, pamuk tohumu ve soya fasulyesi) bir önceki yıla göre yüzde 12 artarak yaklaşık 3,1 milyon tona ulaşacağı tahmin ediliyor.Raporda üretimle ilgili özetle şu bilgilere yer veriliyor: “Üretimdeki bu artış, yağlı tohumlara ve ilgili yan ürünlere yönelik güçlü iç talebe, çiftçilere yönelik devam eden hükümet desteğine ve hasat yılı boyunca olumlu hava koşullarının varsayılmasına bağlanıyor. İlkbahar ekimine doğru hava koşulları ülkenin büyük bölümünde olumlu görünüyor ve geçtiğimiz kış ve sonbahar mevsimlerinde önceki yıla göre daha iyi yağışlar görülüyor.Daha geniş tarımsal destek programının bir parçası olarak , Türk hükümeti yağlı tohum üretimini teşvik etmek için çiftçilere ödeme yapmaya devam ediyor. Üretilen miktara göre üretim primi ödeniyor ve artan akaryakıt ve gübre maliyetlerini karşılamak amacıyla da alan bazında ayrı bir ödeme yapılıyor. Bu ödemeler genellikle hasat yılının sonuna doğru yapılır. 2023 üretim primi ayçiçeği tohumu ve kanolada arttı ancak soya fasulyesi, pamuk tohumu ve zeytinyağında değişmedi.

Çiftçiler mali sıkıntı yaşayacak

Ancak, hükümet desteği olsa bile, yerli yağlı tohumların (pamuk hariç) ve bitkisel yağın fiyatları uluslararası fiyatlara paralel olarak düşme eğilimi gösterirken, girdi maliyetleri artmaya devam ettiğinden, yağlı tohum üreten çiftçiler büyük olasılıkla ciddi mali sıkıntı altında kalacak. Aynı zamanda, gıda enflasyonuyla mücadeleye yönelik devam eden çabaların bir parçası olarak hükümet, bu yılın Ocak ayının sonundan Nisan ayının ortasına kadar ayçiçeği tohumu ve ayçiçeği yağı için daha düşük gümrük vergileri içeren kotalar getirdi.”

Ayçiçeğinde üretim alanı daralacak

Amerika Tarım Bakanlığı raporuna göre, 2024/2025 üretim yılında, toplam ayçiçeği tohumu ekim alanının bir önceki yıla göre marjinal bir düşüşle 690 bin hektara düşmesi öngörülüyor. Bu düşüşün temel nedeni ise üretici fiyatının düşmesi sonucu çiftçilerin alternatif ürünlere yönelmesi ile açıklanıyor.Türkiye’nin ayçiçeği tohumu üretiminin yüzde 40’ından fazlası, ayçiçeği ekim alanının buğday, maltlık arpa ve kanola ile rekabet ettiği Türkiye’nin kuzeydoğusundaki Trakya bölgesinde yoğunlaşmaktadır. Diğer önemli üretim alanları arasında ayçiçeği tohumu üretiminin buğday, mısır, şeker pancarı ve sebzelerle rekabet ettiği, ülkenin orta ve güney-orta kesiminde yer alan İç Anadolu ve Çukurova bölgesi bulunmaktadır.

Üretim 1,7 milyon, tüketim 2,4 milyon ton olacak

Raporda, 2024/2025 sezonunda toplam ayçiçeği çekirdeği üretiminin 1,7 milyon ton olması bekleniyor. Yağlık ayçiçeği üretiminin 1,4 milyon ton, çerezlik ayçiçeği üretiminin ise yüzde 60 artışla 140 bin tondan 245 bin tona yükselmesi tahmin ediliyor. Ayrıca 55 bin ton da tohumluk üretimi öngörülüyor.Aynı dönemde ayçiçeği tüketiminin bir önceki yıla göre artarak neredeyse 2,4 milyon tona ulaşması bekleniyor.Ham ayçiçeği yağı ithalatındaki artış nedeniyle ayçiçeği tohumu ithalat talebinin düşmesi nedeniyle 2023/2024 sezonu tüketim tahmini 2,1 milyon tona düşürüldü.

Ayçiçeği ithalatı 775 bin tona çıkacak

Bu sezon(2024/2025) ayçiçeği tohumu ithalatının önceki yıla göre 175 bin ton artışla 775 bin tona ulaşması öngörülüyor. İthalatta öngörülen bu artışın, yağ sanayi talebini kısmen karşılama amaçlı olduğu ve ayçiçeği tohumlarının Ukrayna ve diğer Karadeniz tedarikçilerinden temin edileceği varsayılıyor.2023/2024 sezonunda ithalat tahmini, mevcut en son ticaret verilerine dayanarak ve ham ayçiçeği yağı ithalatının şu anda mali açıdan ayçiçeği tohumu ithalatından daha cazip olması nedeniyle 600 bin tona düşürüldü.Hükümetin 26 Ocak 2024’te açıkladığı karar ile 100 bin ton ayçiçeği tohumu için gümrük vergisi yüzde 27’den yüzde 12’ye indirildi. Bu düzenleme 26 Ocak’tan 15 Nisan’a kadar geçerli. Bu sürenin sonunda tarife eski oranı olan yüzde 27’ye dönecek.2024/25 sezonunda ayçiçeği tohumu ihracatının bir önceki yıla göre değişmeyerek 75 bin ton olarak tahmin ediliyor. 2023/24 sezonu ayçiçeği tohumu stoklarının ise önceki yıla göre biraz daha yüksek olarak 131 bin ton seviyesinde gerçekleşeceği tahmin ediliyor.

Soya üretimi 150 bin ton, ithalatı 3,2 milyon ton

Amerika Tarım Bakanlığı raporunda 2024/2025 sezonunda soya fasulyesi üretiminin önceki yıla göre 10 bin ton artışla 150 bin ton seviyesinde gerçekleşeceği ifade ediliyor.

Türkiye’nin soya fasulyesi tüketiminin 2024/2025 sezonunda yaklaşık 3,2 milyon ton civarında olacağı tahmin ediliyor. Geçen sezon 3,1 milyon ton olarak gerçekleşen soya ithalatının 2024/2025 sezonunda, yem sektöründen ve yerel kırıcılardan gelen talebin istikrarlı olduğu varsayılarak neredeyse 3,2 milyon ton olacağı tahmin ediliyor.

İthalat hacimleri, özellikle kümes hayvanları ve su ürünleri yetiştiriciliği endüstrilerinin genişlemesini desteklemek amacıyla gelecekte de artmaya devam edecek gibi görünüyor.Soya fasulyesi ihracatının yıllık bazda biraz daha yüksek olarak 2024/2025 sezonunda 110 bin ton seviyesinde gerçekleşmesi bekleniyor. Soya fasulyesi stoklarının yıllık bazda biraz daha yüksek olarak 290 bin ton seviyesinde olması bekleniyor.

Pamuk tohumu üretimi yüzde 20 artacak

Rapora göre, 2024/2025 sezonunda pamuk tohumu üretiminin geçen yıla göre yüzde 20 artışla yaklaşık 1,3 milyon ton olacağı tahmin ediliyor. Aynı dönemde pamuk tohumu tüketiminin, yerli üretimde beklenen artış nedeniyle yıldan yıla yaklaşık 200 bin ton artışla yaklaşık 1,3 milyon ton olacağı tahmin ediliyor. Tüketimin neredeyse tamamı yurt içinde yetiştirilen pamuk tohumlarından karşılanmaktadır.

Bitkisel yağ üretimi yüzde 17 artacak

Amerika tarım Bakanlığı’nın “Türkiye Yağlı Tohumlar ve Ürünleri “ raporuna göre, Türkiye 2024/2025 sezonunda toplam bitkisel yağ üretimi tahmini, yurt içi yağlı tohum üretiminde beklenen artışa ve istikrarlı ezme talebine bağlı olarak yıllık yüzde 17 artışla yaklaşık 1,8 milyon tona yükselmesi bekleniyor.Ayçiçeği yağı neredeyse her Türk evinde kullanılan ucuz bir temel maddedir. Ayçiçeği yağına göre daha pahalı olduğu için hanelerde daha az zeytinyağı kullanılıyor. Türkiye, iç tüketim için ve rafine edilerek komşu ülkelere ihraç etmek üzere büyük miktarlarda ayçiçeği yağı ithal etmeye devam ediyor. Türkiye, ithal ayçiçeği tohumu ve soya fasulyesinden üretilen bitkisel yağların yanı sıra zeytinyağı da ihraç etmektedir.Türkiye büyük bir yağlı tohum kırma ve rafinasyon kapasitesine sahip olup, yeni ve modern tesislere yatırım yapmaya devam etmektedir. 2023 yılında toplam kırma kapasitesi yaklaşık 9 milyon ton, rafine kapasitesi ise 4 milyon ton idi.

Fiyatı uygun olduğu için ayçiçeği yağı tüketiliyor

Amerika Tarım bakanlığı raporunda, Türkiye’nin 2023-2024 sezonunda 841 bin ton olarak öngörülen ayçiçeği yağı üretiminin 2024/2025 sezonunda yüzde 9 artışla 912 bin ton olması tahmin ediliyor.Ayçiçeği yağı tüketiminin ise 2024/2025 sezonunda, talebin güçlü kalması nedeniyle önceki yıla göre biraz daha yüksek 1,4 milyon ton olması beklendiği belirtilen raporda tüketimle ilgili şu bilgilere yer veriliyor: “ Ayçiçeği yağı, uygun fiyatlı olması nedeniyle Türkiye’de en çok tüketilen yemeklik yağdır. Genetiği değiştirilmiş ürünlerden elde edilen alternatif bitkisel yağların kullanımı, ülkenin ağır biyoteknoloji düzenlemeleri uyarınca yasaklanmıştır. “

Ham ayçiçeği yağı ithalatı 200 bin ton artacak

Raporda, 2024/2025 sezonunda ayçiçeği yağı ithalatının geçen yılın aynı dönemine göre 200 bin ton artışla 1,5milyon ton olmasının beklendiği ifade ediliyor. 2023/2024 sezonu ayçiçeği yağı ithalatının 1,3 milyon tona revize edildiği hatırlatılan raporada, 2024/2025 sezonunda ayçiçeği yağı stoklarının önceki yıla göre biraz düşüşle 203 bin ton seviyesinde olacağı tahmin ediliyor.

Zeytinyağında üretim, tüketim ve dış ticaret verileri

Amerika Tarım Bakanlığı raporunda zeytinyağı konusunda da değerlendirmelere yer veriliyor. Raporda 2024/2025 sezonunda zeytinyağı üretiminin yıldan yıla neredeyse yüzde 85 artarak 350 bin tona yükseleceği ifade edilerek özetle şu bilgilere yer veriliyor: “ Üretimde beklenen bu büyüme, zeytin üretiminin döngüsel doğasıyla uyumludur ve bu pazarlama yılı, üretim açısından “var yılı” olarak kabul edilir. Daha iyi hava koşulları beklentisi de daha yüksek üretim hacimlerine katkıda bulunacaktır. 2023/2024 sezonunda zeytinyağı üretimi, büyüme mevsimi boyunca “yok yılı” olarak kabul edilen ve optimal hava koşullarından daha az olan en son zeytin mahsulü hasat raporlarına dayanarak 190 bin tona düşürüldü.

Ucuz bitkisel yağlarla zeytinyağı birbirine karıştırılıyor

Zeytinyağı tüketimi 2024/2025 sezonunda, zeytin üretiminin döngüsel doğasına bağlı olarak yıllık yaklaşık 30 bin ton artarak 180 bin tona çıkması bekleniyor. Tüketiciler zeytinyağının diğer yemeklik yağlardan üstün olduğunu düşünüyor. Fiyatlar Türkiye’de en çok tüketilen bitkisel yağ olan ayçiçeği yağına göre yaklaşık 5-6 kat daha yüksektir. Bu fiyat farkının bir sonucu olarak zeytinyağına çoğu zaman daha ucuz olan bitkisel yağlarla karıştırılarak yerel piyasada “zeytinyağı” adıyla daha uygun fiyata satılmaktadır.

İhracat yasağının kalkması bekleniyor

2024/2025 sezonunda zeytinyağı ihracatının, yerli zeytinyağı üretimindeki artışa paralel olarak 180 bin tona çıkması öngörülüyor. 2023/2024 sezonu zeytinyağı ihracat tahmini, hükümetin kısıtlama getirmesi nedeniyle ticarette yaşanan yavaşlama nedeniyle 140 bin tona revize edildi. Ağustos 2023’te getirilen dökme zeytinyağı ihracatına ilişkin kısıtlama devam ediyor. Her ne kadar bu kısıtlama devam etse de ihracatçılar, bir sonraki pazarlama yılı başlamadan önce bu kısıtlamanın kaldırılacağından umutlu.

Suriye’den ithalat artacak