Süt İneklerinde Dışkı Özellikleri ve Protein Tüketiminin Etkileri

Laktasyonun farklı dönemlerindeki süt ineklerinin yemlerin sindirilebilirliği, verim performansı ve sağlık durumlarının değerlendirilmesinde dışkı özelliklerinin belirlenmesi saha şartlarında pratik olarak yapılan önemli uygulamalardan birisidir.

Dışkı değerlendirme ile yedirilen rasyonların ve yem maddelerinin fermentasyon ve sindirim bölgesi ve süresi hakkında önemli bilgiler sağlanabilir.

Süt ineklerinin normal sindirimin büyük bölümü rumende gerçekleşirken yine rumen ve ince bağırsaklarda önemli düzeyde sindirim sonrası emilim söz konusudur. Besin madde miktarının fazla olması, yem maddelerinin kalite ve hazırlanmasıyla ilgili problemlerde geçiş hızının yüksek olması sindirimin bölgesini kalın bağırsaklara kayabilmektedir. Normalde süt ineklerinde çok düşük bir sindirimin gerçekleştiği kalın bağırsaklarda gerçekleşen aşırı fermentasyon dışkının yapısı değişmekte, hayvan verimi ve sağlığını olumsuz etkilemektedir (Kononoff ve ark 2002).

Hayvanların süt verimleri ve canlı ağırlıkları ile kuru madde, NDF ve ham protein tüketimleri günlük dışkı miktarını doğrudan etkileyen parametrelerdir (Nennich ve ark, 2005, Wilkerson ve ark. 1997). Laktasyondaki inekler için günlük dışkı atılımı 27.7-114.4 kg arasında gerçekleşirken, fekal kuru madde düzeyi 1,74-12,93 kg arasında olduğu bulunmuştur (Nennich ve ark, 2005).

Kuru madde tüketimi, canlı ağırlık ve ham protein tüketim miktarı dışkı ile atılan azot miktarını etkileyen en önemli faktörler olarak kabul edilmektedir (Nennich ve ark, 2005, Wilkerson ve ark. 1997).

Yüksek protein tüketimi kuru madde tüketiminde günde 1.1 kg artışa sebep olurken azot kullanım etkinliği oranını (süt azotu/tüketilen azot) %33’ten

%30’e düşürmüştür (Broderick ve ark. 2009). Süt inekleri tükettikleri azotun ancak %25- 35’ini süte geçirebilmekte, geri kalan kısmı dışkı ve idrarla atmaktadırlar (NRC 2001).

Rasyon ham protein düzeyinde %0.5-1.5 arasında bir azaltma çoğunlukla süt verimini etkilememekte, azot atılımı ve amonyak salınımını azaltarak maliyetleri düşürebilmektedir (Chase ve ark 2009). Azot kullanım etkinliğinin düşmesi ve çevreye olan olumsuz etkileri nedeniyle rasyon protein düzeylerinin iyi dengelenmesi gerekmektedir (NRC 2001).

Yüksek oranda protein beslemesi, ya da ham protein düzeyi normal olsa bile RDP veya çözünebilir protein fraksiyonları tüketimlerinin fazla olması, RDP/RUP oranları ile aminoasit oranlarındaki düzensizlikler, rumene sağlanan enerjinin dengelenememesi, rumen asidozisi nedeniyle amonyak tutulumunun zayıf olması dışkı ve idrara ile azot atılımını artırmaktadır (NRC 2001, Sparks ve ark 2011).

Dışkıdaki azot sindirilmeyen protein fraksiyonları, mikrobiyel protein, endojen kaynaklar ile idrar ile atılan üre ve amonyak azotundan kaynaklanmaktadır (NRC 2001). Rasyondaki ham protein düzeyinin dışkı pH ve nişasta düzeyini etkilemediği, dışkı özelliklerinin belirlenmesi için ham protein düzeyi (Kononoff ve ark 2002) ile birlikte RDP gibi rasyon protein fraksiyonlarının etkilerini incelemek gerektiği bildirilmiştir (Ireland-Perry ve Stallings, 1993, Kononoff ve ark 2002).

Süt inekleri için dışkı ile atılan 0.07-0.44 kg arasında değişen azot miktarının dışkı özelliklerini de etkilediği görülmektedir (Nennich ve ark. 2005). Rasyondaki ham protein fazlalığının dışkı kıvamını azaltıcı yönde etki gösterdiği bildirilmiştir (Kononoff ve ark 2002). Artan protein tüketiminin kuru madde tüketimini de artırması rasyon ham proteinin sindirilebilirliğini azaltarak dışkıdaki kuru madde miktarını artırmasına bağlanmıştır (Broderick 2003). Başka bir araştırmada (Mgbeahuruike ve ark. 2016) ise dışkı kıvamındaki azalmanın aşırı proteinin idrar ile atılması için su tüketiminin artışından kaynaklanabileceği ileri sürülmüştür.